Pitanje rešavanja službene upotrebe zastave albanske nacionalne manjine u Republici Srbiji može se rešiti u okvir drustvenog dijalogom za sprovođenje Plana sedam tačaka (7PP) između republičke vlade i albanskih političkih predstavnika iz Preševa, Bujanovca i Medvedja. Ovo je opšti zaključak razgovora na tribini „Službena upotreba jezika, pisma i simbola albanske nacionalne manjine u Republici Srbiji“, koju je u Bujanovcu organizovao Odbor za ljudska prava.
„Paradoks je neusaglašenost Ustava Republike Srbije i Zakona o zaštiti prava i sloboda nacionalnih manjina. Dok se članom 79. Ustava o pravu na očuvanje obeležja pripadnicima nacionalnih manjina garantuje pravo na korišćenje svojih simbola na javnim mestima, član 16. st. 2 Zakona o zaštiti prava i sloboda nacionalnih manjina zabranjuje upotrebu nacionalnih simbola ako su identični simbolima druge države“, izjavio je panelista Driton Bilali, sekretar Nacionalnog saveta albanske nacionalne manjine u Republici Srbiji, pominjući poslaničku inicijativu poslanika Šaipa Kamberija, koji je predložio dopunu-izmenu ovog zakona.
Smatrajući je „nacionalnom“ zastavom, a ne „državnom“, kao u drugim delovima regiona i Srbije, Albanci kao svoj simbol koriste zastavu koja je ujedno i zvanična zastava Republike Albanije. Dok se, prema Zakonu o izgledu, upotrebi grba, zastave i himne Republike Srbije, kažnjava postavljanje grba ili zastave strane države u Srbiji ako nije praćeno postavljanje grba ili zastave Republike Srbije, osim u slučajevima kada je međunarodnim ugovorom drugačije ugovoreno. Za ovaj prekršaj predviđena je kazna od 50 do 500 hiljada dinara za pravna lica (od 427 do 4270 evra).
Prema rečima Albana Alilija, zvaničnika Albanskog nacionalnog saveta, iako se ovo pitanje od strane države tretira kao kršenje zakona, pitanje službene upotrebe nacionalne zastave albanske nacionalne manjine u Srbiji je zaista problem koji zahteva političko rešenje.
Što se tiče službene upotrebe albanskog jezika i pisma, nema problema sa zakonom na snazi, već više sa njegovom primenom. Albanski jezik je u Preševu, Bujanovcu i Medveđi legalizovan kao službeni 2002. godine svojim opštinskim statutima, kroz Zakon o službenoj upotrebi jezika i pisanja, koji predviđa da u jedinicama lokalne samouprave u kojima tradicionalno žive pripadnici nacionalnih manjina , njihov jezik i pismo moraju biti u službenoj upotrebi ako čine više od 15% ukupnog stanovništva zemlje.
Pozivajući se na istraživanje iz 2021. godine, panelista Kastriot Jakupi, načelnik opšte službe u opštinskoj upravi Bujanovac, istakao je da je upotreba albanskog jezika kao službenog jezika u lokalnim institucijama na zadovoljavajućem nivou. „Sprovođenje više zaostaje u institucijama sa republičkim ovlašćenjima. Dok postoji napredak u korišćenju dvojezičnosti u Osnovnom sudu u Bujanovcu i dalje ima kašnjenja u primeni u policiji, katastru itd., rekao je on.
Refik Šemsedini, načelnik Opštinske uprave Bujanovac, istakao je da i pored izrade kataloga albanskih imena od strane Nacionalnog saveta Albanaca, sa njegove strane mora da se radi na formulisanju imena prema pismu albanskog jezika. Pomoćnik direktora srednje škole „Sezai Surroi“ u Bujanovcu Bujar Mustafa objasnio je kako neprimenjivanje albanskog jezika negativno utiče i na oblast obrazovanja, jer prema njegovim rečima, planovi, programi i obuke koje su samo na srpskom jeziku otežavaju nesmetano odvijanje obrazovnog procesa za administraciju, nastavnike i učenike, koji pohadjaju nastavu na albanskom jeziku.
Učesnici su se saglasili da javne politike treba dinamizirati u cilju jačanja kapaciteta institucionalnih mehanizama za praktičnu primenu zakona o upotrebi jezika i pisanja, što bi omogućilo prevazilaženje postojećih problema u upotrebi albanskog jezika i pisanja u opština Preševo, Bujanovac i Medveđa
Tribina „Službena upotreba jezika, pisma i simbola albanske nacionalne manjine u Republici Srbiji“ organizuje se u okviru projekta „Južna Srbija – Vladavina prava za sve“, koji sprovodi Odbor za ljudska prava sa uz podršku Fondacije Rockefeller Brothers.
